Παρατίθεται κατωτέρω απόσπασμα της υπ.αρ.
497/2017 απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, δημοσιευμένης στην
Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών του ΔΣΑ.
«… Κατά το άρθρο 14 παρ. 1 του
Συντάγματος, καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και
διά του τύπου τους στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους. Κατά δε το
άρθρο 10 παρ. 1 εδ. α' και β' της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση
των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που κυρώθηκε με το ν.δ. 53/1974, κάθε
πρόσωπο έχει δικαίωμα στην ελευθερία έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει
την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης ή μετάδοσης πληροφοριών ή ιδεών,
χωρίς επέμβαση των δημοσίων αρχών και ανεξάρτητα από σύνορα. Στην παράγραφο 2
του ιδίου ως άνω άρθρου προβλέπεται η δυνατότητα περιορισμού της ελευθερίας του
τύπου, ορίζοντας ότι η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης
συνεπάγεται καθήκοντα και ευθύνες καθώς και ότι μπορεί να υπαχθεί σε
περιορισμούς ή κυρώσεις, που προβλέπονται από το νόμο και αποτελούν σε κάθε
δημοκρατική κοινωνία αναγκαία μέτρα για την προστασία μεταξύ άλλων της υπόληψης
και των δικαιωμάτων τρίτων. Σύμφωνα με το άρθρο 57 ΑΚ, όποιος προσβάλλεται
παράνομα στην προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να ζητήσει την άρση της προσβολής
και τη μη επανάληψη της στο μέλλον. Αξιώσεις αποζημίωσης και ικανοποίησης της
ηθικής βλάβης κατά τις διατάξεις περί αδικοπραξίας δεν αποκλείεται, δοθέντος
ότι ο σεβασμός της αξίας του ανθρώπου, περιεχόμενο του οποίου αποτελεί και η
προστασία της προσωπικότητας του, προστατεύεται και από το ίδιο το Σύνταγμα
(άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 και 2). Προσβολή προσωπικότητας συνιστούν οι
πράξεις που περιέχουν ονειδισμό ή αμφισβήτηση της προσωπικής και επαγγελματικής
ζωής κάποιου προσώπου, ακόμα και αν αυτές τον καθιστούν απλώς ύποπτο ότι
μετέρχεται ανέντιμες μεθόδους κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του ή άλλων
εκφάνσεων της ζωής του. Όσον αφορά το παράνομο της προσβολής, συντρέχει όταν
αυτή γίνεται χωρίς δικαίωμα ή κατά την ενάσκηση δικαιώματος μικρότερης
σπουδαιότητας ή κάτω από περιστάσεις που καθιστούν καταχρηστική την άσκηση του
δικαιώματος. Ο νόμος καθιερώνει αντικειμενική ευθύνη του προσβάλλοντος μόνο ως
προς την αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψης της στο μέλλον, ενώ για την
αξίωση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης απαιτεί και το στοιχείο της
υπαιτιότητας. Εξάλλου η παράνομη προσβολή της προσωπικότητας μπορεί να προέλθει
και από ποινικά κολάσιμη πράξη, με εξυβριστικές εκδηλώσεις ή με ισχυρισμούς
δυσφημιστικούς ή πολύ περισσότερο συκοφαντικούς κατά την έννοια των άρθρων
361-363 ΠΚ, που μπορεί να περιέχονται σε δημοσίευμα ή τηλεοπτική εκπομπή (ΑΠ
632/2015 ΤΝΠ Νόμος, ΑΠ 265/2015 ΤΝΠ Νόμος, ΑΠ 1455/2014 ΤΝΠ Νόμος). Περαιτέρω,
σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 367 παρ. 1 περ. α-δ Π.Κ., αίρεται το
άδικο των προβλεπόμενων στα άρθρα 361 επ. Π.Κ. αδικημάτων, μεταξύ των
άλλων περιπτώσεων που προβλέπονται στο άρθρο αυτό, όταν πρόκειται για
εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα για την εκτέλεση νόμιμων καθηκόντων, την άσκηση
νόμιμης εξουσίας ή για τη διαφύλαξη (προστασία) δικαιώματος ή από άλλο
δικαιολογημένο ενδιαφέρον ή σε ανάλογες περιπτώσεις. Η προβολή από τον
εναγόμενο του ισχυρισμού ότι συντρέχει περίπτωση του άρθρου 367 παρ. 1 ΠΚ
αποτελεί αυτοτελή ισχυρισμό καταλυτικό της αγωγής (ένσταση) λόγω άρσης του
παρανόμου της προσβολής. Όμως δεν χωρεί εφαρμογή του άρθρου 367 παρ. 1 Π.Κ.,
συνεπώς παραμένει η ποινική ευθύνη των κατά τον νόμο υπευθύνων, άρα και η
υποχρέωση προς αποζημίωση κατά το αστικό δίκαιο, όταν συντρέχει μία από τις
περιπτώσεις του άρθρου 367 παρ. 2 Π.Κ. Δηλαδή δεν εφαρμόζεται το άρθρο 367 παρ.
1, όταν οι επίμαχες εκφράσεις περιέχουν τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος
της συκοφαντικής δυσφήμησης (άρθρο 363 ΠΚ) ή όταν από τον τρόπο εκδήλωσης ή από
τις περιστάσεις υπό τις οποίες τελέστηκε η πράξη προκύπτει σκοπός εξύβρισης.
Ειδικός σκοπός εξύβρισης εμφαίνεται στον τρόπο εκδήλωσης της προσβλητικής
συμπεριφοράς, όταν αυτός δεν ήταν αντικειμενικά αναγκαίος για την απόδοση της
σκέψης αυτού που φέρεται ότι ενεργεί από δικαιολογημένο ενδιαφέρον, ο οποίος
χρησιμοποίησε τον τρόπο αυτό για να προσβάλει την τιμή του άλλου (ΑΠ 1078/2015
ΤΝΠ Νόμος). Έτσι η προβολή ισχυρισμού από το άρθρο 367 παρ. 2 ΠΚ αποτελεί
αντένσταση κατά της πιο πάνω ένστασης από την παράγραφο 1 του ίδιου άρθρου (ΑΠ
265/2015 ΤΝΠ Νόμος, ΑΠ 1216/2014 ΤΝΠ Νόμος, ΑΠ 471/2013 ΤΝΠ Νόμος). Περαιτέρω
κατά το άρθρο μόνο παρ. 1 του ν. 1178/1981 «περί αστικής ευθύνης του τύπου και
άλλων τινών διατάξεων», όπως ισχύει, ο ιδιοκτήτης κάθε εντύπου υποχρεούται σε
πλήρη αποζημίωση για την παράνομη περιουσιακή ζημία, καθώς και σε χρηματική
ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που προξενήθηκαν υπαίτια με
δημοσίευμα, το οποίο θίγει την τιμή ή την υπόληψη κάθε ατόμου, έστω και αν η
κατά το άρθρο 914 ΑΚ υπαιτιότητα, η κατά το άρθρο 919 ΑΚ πρόθεση και η κατά το
άρθρο 920 ΑΚ γνώση ή υπαίτια άγνοια συντρέχουν στο συντάκτη του δημοσιεύματος ή
αν ο τελευταίος είναι άγνωστος για τον εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης του
εντύπου. Η ευθύνη των εκδότη και διευθυντή σύνταξης, εφόσον βέβαια δεν
ταυτίζονται ως πρόσωπα με τον ιδιοκτήτη του εντύπου, ρυθμίζεται από τις κοινές
διατάξεις (ΑΠ 271/2012 ΤΝΠ Νόμος).
Εξάλλου σύμφωνα με την παράγραφο 5 του
ιδίου ως άνω άρθρου, μεταξύ άλλων ορίζεται ότι ο κατά τα ανωτέρω αδικηθείς πριν
ασκήσει αγωγή για την προσβολή που υπέστη, υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη
εξώδικη πρόσκληση του τον ιδιοκτήτη του εντύπου κα, όταν αυτός είναι άγνωστος,
τον εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την
καταχώριση σε αυτό κειμένου που του υποδεικνύει. Στο κείμενο αυτό
προσδιορίζονται και οι λέξεις ή φράσεις που θεωρήθηκαν προσβλητικές και πρέπει
να ανακληθούν και οι λόγοι για τους οποίους η συγκεκριμένη αναφορά υπήρξε
προσβλητική. Εάν λάβει χώρα η αποκατάσταση της προσβολής σύμφωνα με τα
παραπάνω, δεν μπορεί να υπάρξει αστική αξίωση κατά την παράγραφο 2. Κατ'
εξαίρεση, όταν το επιλήψιμο δημοσίευμα αφορούσε επικείμενο γεγονός μείζονος
σημασίας για την ατομική, οικογενειακή, επαγγελματική και εν γένει κοινωνική
πρόοδο του αδικηθέντος και η αποκατάσταση της σχετικής προσβολής επακολούθησε
αυτού, η τελευταία δύναται να θεωρηθεί ως μη πλήρης και διατηρείται η αξίωση
ανάλογης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης. Κατά συνέπεια ο νόμος
ορίζει ως προϋπόθεση παραδεκτού της αγωγής που ασκεί, όποιος ζητεί χρηματική
ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που προξενήθηκε υπαίτια με
δημοσίευμα, την αποστολή εξωδίκου στον ιδιοκτήτη εντύπου να αποκαταστήσει την
προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου που του υποδεικνύει, εφόσον η
σχετική αγωγή στρέφεται κατά του ιδιοκτήτη. Υποχρέωση αποστολής εξωδίκου στον
εκδότη ή τον διευθυντή σύνταξης, ως όρο παραδεκτού της αγωγής, προβλέπεται μόνο
εφόσον ο ιδιοκτήτης είναι άγνωστος και για το λόγο αυτόν η αγωγή αντί να
στραφεί στον ιδιοκτήτη στρέφεται κατά των ανωτέρω ατόμων, σύμφωνα με τις
διατάξεις 914 ΑΚ επ. Επίσης σε περίπτωση προσβολής προσωπικότητας που
συντελείται με τη διάδοση συκοφαντικών, δυσφημιστικών ή εξυβριστικών ισχυρισμών
στο διαδίκτυο, μέσω ιστοσελίδων και ιστολογιών, για την ταυτότητα του νομικού
λόγου και ενόψει έλλειψης ειδικής ρύθμισης, εφαρμόζονται τηρουμένων των
αναλογιών οι διατάξεις του ν. 1178/1981. Μάλιστα εξαιτίας της εκτεταμένης
εμβέλειας του διαδικτύου και συνεκτιμωμένου του αριθμού των αποδεκτών
όσων διαδίδονται, μεγεθύνεται η προβολή εκείνου που θίγεται από την διάδοση
μέσω του διαδικτύου συκοφαντικών, δυσφημιστικών ή εξυβριστικών ισχυρισμών (ΑΠ
576/2015 ΤΝΠ Νόμος, ΕφΑθ 3071/2014 ΤΝΠ Νόμος). Ωστόσο δεν χωρεί
ανάλογη εφαρμογή της παραγράφου 5 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981 σε
περίπτωση διάδοσης προσβλητικών ισχυρισμών μέσω διαδικτύου. Και τούτο καθώς η
προσβολή που επέρχεται κατ' αυτόν τον τρόπο, παρέχει τη δυνατότητα στον
συντάκτη του προσβλητικού δημοσιεύματος να προβεί στην αναδημοσίευση αυτού σε
πλήθος ιστοσελίδων, με αποτέλεσμα την προσβολή του θιγόμενου, χωρίς να μπορεί
με ασφάλεια να γνωρίζει ο ίδιος (ο θιγόμενος), σε ποιες ιστοσελίδες έχει
αναρτηθεί το προσβλητικό δημοσίευμα. Αυτό συμβαίνει διότι ο αριθμός των
ιστοσελίδων είναι υπέρογκος και η εμβέλεια του διαδικτύου είναι δυνητικά
παγκόσμια, σε αντίθεση με τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια και τα έντυπα, που είναι
ορισμένα κατ' αριθμό και σπανίως είναι προσιτά σε πρόσωπα εκτός της χώρας
κυκλοφορίας και μετάδοσης αντίστοιχα αυτών. Συνοψίζοντας εκ των πραγμάτων είναι
ιδιαιτέρως δυσχερής ο εντοπισμός των ιστοσελίδων, μέσω των οποίων έχει λάβει
χώρα η προσβολή με την ανάρτηση προσβλητικού δημοσιεύματος, επομένως είναι
αλυσιτελές να απαιτηθεί από τον θιγόμενο, κατ' ανάλογη εφαρμογή του άρθρου
μόνου παρ. 5 ν. 1178/1981, πριν εγείρει αγωγή για ικανοποίηση ηθικής βλάβης, να
ζητήσει εξωδίκως - από τον ιδιοκτήτη της ιστοσελίδας ή σε περίπτωση που αυτός
είναι άγνωστος από τον διαχειριστή ή τον συντάκτη του προσβλητικού
δημοσιεύματος - έμπρακτη αποκατάσταση με δημοσίευση επανορθωτικού δημοσιεύματος...»